OKUL ÖNCESİ DÖNEMİN GELİŞİM ÖZELLİKLERİ

Gelişim, dönemler halinde gerçekleşen, her dönemin bir önceki döneme göre farklılıklar gösterdiği, yaşam boyu devam eden bir süreçtir. Her gelişim dönemi birbirini takip eder. Çocukların da hepsi gelişimsel sırayı takip ederler ancak hızları zamanları ve dereceleri birbirlerinden farklıdır. Anne babaların çocuklarına karşı tutumlarını en iyi şekilde belirleyebilmeleri için, onların içinde bulundukları gelişim dönemlerinin özelliklerini bilmeleri gerekmektedir. Çocuklarımızın her bir gelişim özelliğini aynı sıra ve sürede gerçekleştirmesi beklenmemelidir.

Okul öncesi dönem, “ilk çocukluk dönemi'' de denilen, çocuğun yaşamındaki 2-6 yaşları kapsayan dönemdir. Bu dönemin en belirgin özelliği seçilen ebeveynin taklit edilmesidir. Zamanla çevreyi keşfetmeye başladığı bu dönemde, çocuk için arkadaşlık ilişkileri önem kazanmaya başlar. Kendine yönelik bir beceri edinmeye çalışır. Çocuğun düşünceleri de daha çok ihtiyaçlarına yöneliktir. Bu dönemde çocuk temel alışkanlıkları (tuvalet, yemek, uyku vb.) edinmeye başlar. Okulöncesi dönem hızlı gelişmelerin yaşandığı bir dönemdir ve her yaş farklı gelişim özellikleri göstermektedir. Bu nedenle gelişim özelliklerinin yaşlara göre incelenmesi uygun olacaktır.

3. YAŞ ÖZELLİKLERİ:

• Hareket koordinasyonu artar,
• Kalem kullanmaya, çizgiler çizmeye başlar. Daire, kare gibi nesneleri tanıyabilir.
• Bitmek bilmeyen sorular sorar, çevreyi keşfetmeye çalışır.
• Vücudunu tanımaya çalışır.
• Zaman zaman kekeleyebilir, parmak emebilir, çeşitli korkuları olduğunu söyleyebilir.
• Başka çocuklarla oyun oynamaya çalışır ancak bu konuda başarılı olamayabilir.

EBEVEYNLER İÇİN TAVSİYELER: Bu dönemde anne-babaların çocuğun sosyal yönünü geliştirecek bir tavır içinde olmaları önemlidir. Çocuğun anne baba ile etkin zaman geçirebilmesi ya da bir spor yapması sosyal toplumsal gelişimi açısından önemlidir. Çocuğun deneyimlerini paylaşabilecek ortamlar yaratmaya çalışabilirsiniz. Önemli bir husus da, çocuğun sorduğu soruların kısa, öz fakat doğru biçimde yanıtlanmasıdır. Bu, çocuğun öğrenme isteğinin kırılmaması için önemlidir. Çocuk soruyu hangi ebeveyne soruyorsa o ebeveynden doğru ve anlayabileceği şekilde yanıt almalıdır.

4. YAŞ ÖZELLİKLERİ:

• 4 yaş, ebeveynin otoritesine karşı gelme çağıdır.
• Çocuğun duyguları bu dönemde inişli çıkışlıdır. Duyguların farkına varmaya başlar.
• Kazaların, sakarlıkların en fazla rastlandığı yaştır çünkü hareketlilik artar.
• Hayal dünyası geniştir, öyküler uydurmaktan, anlatmaktan hoşlanır. Öğrendiklerini, düşünceleri paylaşmak ister.
• Girişimci davranırlar, kendi başlarına bir şeyler yapmak isterler.

EBEVEYNLER İÇİN TAVSİYELER: Hayallerden hoşlanan çocuğunun anlattıkları yalan olarak değerlendirilmemelidir, şaka gibi yaklaşılmalıdır. Ebeveynin çocukla olumlu ilişkiler kurması, onun haklarına saygı duyması gerekmektedir. Bu, çocuğun kendine olan güvenini arttırır. Çocuk, arkadaş ilişkilerine eskisinden daha fazla ihtiyaç duyduğundan, ebeveyn çocuğa farklı sosyal ortamlarda bulunma fırsatı vermelidir. Çocuk, yeterliliklerini görmek ve onay almak ister. Bu yüzden başarılarını takdir etmek, başarısızlıklarında da yanında olmak, destek olmak önemlidir.

5. YAŞ ÖZELLİKLERİ:

• Ne istediğini bilir, daha kararlıdır.
• Kas hakimiyeti gelişmiştir.
• Kişisel ve sosyal ilişkileri artmıştır.

• Doğru ile yanlışı, iyi ile kötüyü ayırabilir. Nesneleri büyüklüklerine, uzunluklarına, renklerine göre ayırabilirler.
• Çocuğun merak duygusu ve ilgisi artar. Spor ve sanat gibi etkinliklere yönelebilirler.
• Dikkat süreleri daha uzundur. Daha iyi odaklanırlar.
• Saat ve zaman kavramını anlamaya başlarlar.
• Neden- sonuç ilişkileri kurabilirler.
• Bazı harfleri ve rakamları yazabilirler.
• Kelimelerin anlamlarını sorarlar.
• Doğum gününü, telefon numarasını, anne babasının adını söyleyebilirler.
• Cinsel kimliğinin kalıcı olduğunun farkındadırlar.
• Arkadaşlarını kendileri seçerler. Arkadaşlarıyla işbirliği yaparlar. Grup ortamına katılırlar ve kuralara uymaya çalışırlar.

EBEVEYNLER İÇİN TAVSİYELER: Anne babalar, çocukların artan ilgilerini geliştirmesine olanak veren deneyimler sunmalı, resim malzemeleri almalı ya da değişik müzik aletleriyle tanımasına fırsat vermelidir. Anne babanın olumlu geribildirimleri çocuğun benlik gelişimi açısından büyük önem taşımaktadır. Bu nedenle ebeveyn çocuğu başkalarının yanında utandırmamaya özen göstermelidir. Kendi kendine yetebilen çocuğa basit sorumluluklar (basit ev işlerine yardım ya da evcil bir hayvan besleme gibi) verilmesi de çocuğun özgüven gelişimine olumlu katkılar sağlar. Çocukların duygularını ifade etmelerine, diğerlerinin düşüncelerini dinlemelerine fırsat verilmelidir. Yaşanılan sorunu bulma, ifade etme, birlikte çözüm yolu üretme noktasında desteklenmeli yol gösterici olunmalıdır. Anne-babalar duygusal gelişimi sağlamak için çocuklarının her konuda duygularını ifade etmelerine olanak sağlamalıdırlar. Çocuğun sağlıklı bir duygusal gelişime sahip olabilmesi için, aile içi dengeli bir duygusal etkileşim ortamına gereksinim vardır.

UZM. PSİKOLOG TESLİME MERVE ÖZTÜRK